အထီးက်န္ဆန္ျခင္း

တခ်ိဳ႔လူေတြက ရွိရင္းစဲြအသက္ထက္ ငယ္တယ္လို႔ထင္ရတယ္။ တခ်ိဳ႔လူေတြက ရွိရင္းစဲြအသက္ထက္ အိုမင္းသေရာင္ျမင္ရတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ???

စိတ္သိပံြပညာရွင္John T. Cacioppo နဲ႔ William Patrickက ေျပာတယ္။ အထီးက်န္ခံစားျခင္းက လူကို အိုမင္း ရင့္ေရာ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္တဲ့။

အထီးက်န္ခံစားမႈဆိုတာ လူတိုင္းလူတိုင္းၾကံဳဖူးပါတယ္။ ဥပမာ.. အသက္၅ ႏွစ္ျပည့္လို႔ ေက်ာင္းကို စသြားရတုန္းက မ်က္ႏွာစိမ္းေတြၾကားထဲမွာ က်န္ခဲ့ရမွာ အားငယ္လြန္းလို႔ မိဘလက္ကို တင္းတင္းဆုပ္လို႔ ငိုဖူးမယ္။ ေနာက္ အခင္ဆံုးသူငယ္ခ်င္းႏွင့္ ခဲြခြာတုန္းက၊ ကိုယ့္ခ်စ္ခင္သူတစ္ဦးဦး ဆံုးပါးသြားစဥ္က မ်က္ရည္ေတြနဲ႔ အားငယ္မႈ၊ အထီးက်န္ခံစားမႈကို အလိုလိုခံစားမိမယ္။

လူသားအားလံုးမွာ အထီးက်န္ခ်ိန္ဆိုတာ ရပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္နာမည္ၾကီးသူ၊ ခြန္အားၾကီးသူျဖစ္ျဖစ္ တခ်ိန္ေတာ့ အထီးက်န္စိတ္ ခံစားဖူးတဲ့သူခ်ည္းပါပဲ..။ ဒါေပမဲ့.. တစ္ခုေတာ့ရွိတယ္။ အဲဒီ အထီးက်န္ခံစားမႈကို ခဏတျဖဳတ္ပဲခံစားျပီး တြန္းလွန္နိုင္ေအာင္ ၾကိဳးစားမွ ျဖစ္ပါမယ္။ မၾကိဳးစားနိုင္ခဲ့ရင္ အထီးက်န္ခံစားမႈဟာ ေရာဂါတစ္ခုလို ကာယကံရွင္ကို အျမစ္တြယ္ေစပါတယ္တဲ့။

Cacioppo နဲ႔ Patrick ကေျပာတယ္။

“Loneliness: Human Nature and the Need for Social Connection”ပါတဲ့.။

အထီးက်န္ဆန္ခံစားမႈဟာ လူတစ္ေယာက္ရဲ့ သြင္ျပင္အမူအယာကို ေလးလံထိုင္းမိႈင္းေစတယ္။ ဒါတင္မက stress hormonesကို ျဖစ္ေစတယ္။ ခႏ ၱာ ကိုယ္တြင္း လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို ၾကန္႔ၾကာေစပါတယ္။ ဒီေျပာင္းလဲမႈေတြဟာ လူမ်ားစြာကို ေစာစီးစြာ ရင့္ေရာ္ေစပါတယ္တဲ့။

ဒါအျပင္ အထီးက်န္ဆန္ျခင္းေၾကာင့္ အယ္ဇိုင္းမား ေရာဂါကို ျဖစ္ေစတတ္တယ္။ အထီးက်န္ဆန္ေနတဲ့လူေတြဟာ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း၊ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း ကို အျမဲခံစားရတယ္။ ကိုယ့္ကိုယ့္ကို ယံုၾကည္မႈေလ်ာ့ေစတယ္။ လူေတြၾကားထဲမွာေနရင္း အလိုလို သိမ္ငယ္လာေစတယ္။ အထီးက်န္ျခင္းဟာ လူကို တခါတရံ ရူးသြပ္သလို ခံစားရေစတယ္။

ဒါေၾကာင့္လည္း တရားရံုးက ျပစ္ဒဏ္ေတြထဲမွာ နယ္ႏွင္ဒဏ္ဆိုတာပါ၀င္ေနတာေပါ့။ နယ္ႏွင္ဒဏ္ဆိုတာ တရားခံရဲ့စိတ္ကို အၾကီးမားဆံုးျပစ္ဒဏ္ခတ္ျခင္းလို႔ သတ္မွတ္လို႔ရပါတယ္။ သူေသသည္အထိ အထီးက်န္ခံစားေစဖို႔ ထိုသူ႔စိတ္ကို ေသဒဏ္ေပးျခင္းပါပဲ။

အထီးက်န္ခံစားမႈဆိုတာ စိတ္က်ေရာဂါ(depression)နဲ႔တူသလားလို႔ ေမးရင္ အေျဖက “မတူပါဘူး”ျဖစ္ပါတယ္။ အထီးက်န္ခံစားမႈဆိုတာ ေဆးေသာက္၊ တရားထိုင္လို႔ မေပ်ာက္ဘူး။ သူက ေရာဂါမွ မဟုတ္တာ။

ဒါဆို ဘယ္နည္းနဲ႔ ကုစားၾကမလဲ..။ အထီးက်န္ျခင္းကို ေဆးေသာက္ျပီး မေပ်ာက္ေစနိုင္ေပမဲ့ ကုသနည္းေတာ့ ရွိပါတယ္။ Cacioppo နဲ႔ Patrick ရဲ့ cognitive behavioral therapy ပါ။သူတို႔က ဒီလိုေျပာတယ္။ “EASE ”တဲ့...

Eက “Extend yourself.” တျခားသူေတြနဲ႔ ေျဖးေျဖးခ်င္း ဆက္သြယ္ေပါင္းသင္းၾကည့္ပါ။ တစ္ေယာက္တည္း မေနပါနဲ႔။

A က having an “Action plan.” အဖဲြအစည္းတစ္ခုခုထဲမွာပါ၀င္ၾကည့္ပါ။ ဥပမာ ေဘာလံုးအသင္း၊ အဆိုအကသင္တန္းစသည္.. (ေၾကာ္ျငာ၀င္တာ။ ။ သူငယ္ခ်င္း.. ဘေလာ့ေရးျပီး အင္တာနက္ထဲမွာ သူငယ္ခ်င္းေလးေတြ ဖဲြ႔ၾကည့္ရင္ေကာ.. :D )

S က“Selection.” သူငယ္ခ်င္းမိတ္ေဆြကို ေရြးေပါင္းပါ။ ပိုက္ဆံ၊ရာထူးၾကည့္ေပါင္းဖို႔ ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ စိတ္ေနစိတ္ထား၊ ၀ါသနာတူသူကို ေရြးေပါင္းမွ ေရရွည္မွာလက္တဲြညီမွာေလ..

E က “Expect the best.”အေကာင္းျမင္စိတ္ေလးပါ ထားေပါ့ေနာ္။

တကယ္ေတာ့ လူဆိုတာ လူေတြထဲမွာသာ ေပ်ာ္၀င္က်က္စားလိုတဲ့သတၱ၀ါပါ။ ဒီလိုေတြးလိုက္ရင္ အေျဖက အလိုလို ထြက္လာတယ္။ လူသားအခ်င္းခ်င္း ဂရုစိုက္ျခင္းဆိုတာပါပဲ.။ လူသားေတြရဲ့ အဓိက လိုအင္ေတြထဲမွာ လူသားအခ်င္းခ်င္း နားလည္မႈ၊ အျပန္အလွန္ ဂရုစိုက္မႈ၊ အေကာင္းျမင္မူေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ အလုပ္ကို ပင္ပန္းစြာလုပ္ေနေပမဲ့ အမ်ားႏွင့္ ေရာေႏွာေပ်ာ္ရႊင္ေနသူဟာ အလုပ္မလုပ္ပဲသက္ေတာင့္သက္သာေနရျပီး တစ္ဦးတည္း အထီးက်န္ခံစားေနသူထက္စာရင္ မ်က္ႏွာကအျပံဳးဟာ ပ်ိဳျမစ္ေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အားလံုးပဲ ပ်ိဳျမစ္နုနယ္ နုိင္ၾကပါေစ..။

လသာည..ပါ..။